Wydłużenie okresu wymiany oleju silnikowego jest możliwe dzięki filtrowaniu bardzo małych cząsteczek i coraz lepszym właściwościom samego oleju.

W oleju silnikowym znajdują się zanieczyszczenia różnej wielkości. Według badań, szczególnie niebezpieczne dla silnika są cząsteczki zanieczyszczeń o średnicy ok. 1 µm, ale znaczne zużycie gładzi cylindrowej powodują także cząstki o wielkości 8-60 µm. Zdaniem konstruktorów filtrów, wkład filtracyjny o dużej zdolności separacji zanieczyszczeń nie jest w stanie wydłużyć okresu między wymianami oleju. Dotyczy to szczególnie silników ze znacznym stopniem recyrkulacji spalin. Jednak obecnie dąży się do wydłużania okresu między wymianami oleju, co stawia przed konstruktorami filtrów nowe wyzwania.
W samochodach osobowych stosuje się tzw. pełnoprzepływowy filtr oleju, przez który przepływa niemal cała objętość oleju tłoczona przez pompę. Dlatego konstrukcja filtra jest kompromisem między dokładnością filtracji a jego pojemnością.
Wprowadzenie olejów syntetycznych wpłynęło na rozwój technologiczny mediów filtracyjnych i konstrukcję samych filtrów. Podczas badań okazało się, że oleje syntetyczne, w porównaniu z olejami mineralnymi i półsyntetycznymi, bardziej agresywne oddziałują na media filtracyjne. Ponadto odkryto szczególny rodzaj zanieczyszczeń – gazy wtłaczane do oleju (blow-by gazy) zawierające olej, paliwo oraz wodę. Przede wszystkim woda razem z niespaloną siarką i tlenkami azotu wchodzi w reakcje chemiczne, dlatego w oleju silnikowym stwierdza się obecność kwasów siarkowego oraz azotowego. Te wysoce korozyjne kwasy przedostają się do materiału smarnego i przyspieszają proces starzenia się oleju, powodując niszczenie dodatków w nim zawartych lub bezpośrednio niszcząc powierzchnie metalowe silnika.

(ilustr. UFI Filters)
Moduł filtra oleju do nowego 3-litrowego silnika Diesla (B57) firmy BMW posiada wymiennik ciepła oraz jeden zawór przeciwzwrotny i dwa obejściowe, z których jeden może również pełnić funkcję zaworu przeciwzwrotnego. Dostawcą na pierwszy montaż jest UFI Filters.

Z powyższych powodów mediami filtracyjnymi są obecnie materiały kompozytowe zawierające cienkie warstwy włókien syntetycznych lub szklanych, które tworzą gładkie powierzchnie. Charakteryzują się one ograniczonym stopniem przylegania sadzy i wysokim wskaźnikiem przepuszczalności, co pozwala na ograniczenie spadku ciśnienia w filtrze. W przeciwieństwie do tradycyjnego medium filtracyjnego z celulozy, włókna syntetyczne cechują się dużą dokładnością filtracji przy długim okresie trwałości. Coraz więcej filtrów oleju ma obudowę wkładu wykonaną z tworzywa sztucznego wzmocnionego włóknem szklanym, co zmniejsza masę, a przy tym jest odporne na wysoką temperaturę, duże ciśnienie i na działanie czynników chemicznych. Do silników nowej generacji firmy projektuje się wielofunkcyjne moduły olejowe. Dla przykładu, moduł filtracji oleju produkcji UFI FIlters przeznaczony do 3-litrowego, 6-cylindrowego silnika wysokoprężnego B57 drugiej generacji firmy BMW ma obudowę wykonaną z tworzywa sztucznego wytrzymującą ciśnienie oleju do 30 barów. Moduł olejowy UFI Filters jest wyposażony w wymiennik ciepła oraz jeden zawór przeciwzwrotny i dwa obejściowe, z których jeden może również pełnić funkcję zaworu przeciwzwrotnego.
Chociaż na pierwszy rzut oka większość filtrów wygląda podobnie, to w rzeczywistości dokładność filtracji każdego z nich może być inna, gdyż producenci stosują własne rozwiązania i materiały filtracyjne różnej jakości. Jednak niezależnie od wyboru dostawcy, przy zakupie filtra należy zawsze upewnić się, że jest on przeznaczony do danego pojazdu. Równie ważna jest właściwa wymiana filtra. Przy montażu ważne jest, aby używać odpowiednich narzędzi i dokręcić filtr właściwym momentem. Natomiast przy wymianie filtra należy dokładnie oczyścić obudowę i ostrożnie nałożyć uszczelkę o-ring.

 

(ilustr. MANN+Hummel)
Filtrowanie polega na przyleganiu cząstek zanieczyszczeń do włókien medium filtracyjnego. Jest to więc tzw. filtracja mechaniczna.